Satranç Nasıl Oynanır?

Satranç Tahtasını ve Taşlarını Anlamak

1.Tahtayı doğru bir şekilde konumlandır. Tahtanın yönü düzgün bir oyun için önemlidir. Düzgün bir şekilde yerleştirildiğinde, her oyuncu sol alt köşede koyu bir kareye (genelde siyah) sahip olacaktır. Unutma, beyaz sağda olacak.

2.Kaleleri tahtanın köşelerine yerleştir. Kale ayrıca rok olarak da bilinir. Notasyonda “K” şeklinde kısaltılırlar ve başlangıçta a1, h1, a8 ve h8’de bulunurlar. Bunlar tanımlama sisteminde belirtilen köşelerdir.

• Nasıl hareket ederler? Kaleler, kareler boş olduğu sürece dikey veya yatay olarak her sayıda ilerleyebilir. Eğer rakibin bir taşı yolu kapatıyorsa kaleyi o parçanın bulunduğu kareye (ötesine değil) hareket ettirip kareyi ve rakibin taşını ele geçirebilirsin.
• Kaleler parçaların üzerinden atlayamaz. Eğer diğer parçalarından biri senin kalenin yolunu kapatıyorsa, kalen o kareye ulaşmadan önce durmalıdır.
• Rok, kalelerle yapılan ve aşağıda detaylı olarak anlatılan özel bir harekettir.

3.Atlarını kalelerinin yanına yerleştir. Bunlar “at” şeklindeki taşlardır. Notasyonda “A” şeklinde kısaltılırlar. Atların başlangıç konumları b1, g1, b8 ve g8’dir.

• Nasıl hareket ederler? At diğer taşların üzerinden atlayabilen ve böylelikle engellenemeyen tek taştır. Hareketi L şeklindedir, yani iki kare yatayda veya dikeyde ve sonrasına bu hamleye dik olacak şekilde bir kare daha ilerler (diğer bir deyişle, iki yatay ve bir dikey veya bir yatay ve iki dikey şeklinde).
• Bir at sadece taşın bulunduğu kareye giderek rakip taşı ele geçirir. Yani, at diğer taşların (her iki renkte) üzerinden “atlayabilir” ve durduğu karede karşı tarafın taşı varsa onu ele geçirir. Bir at kendi renginden olan bir taşın bulunduğu kareye hareket edemez.

4.Filleri atların yanına yerleştir. Notasyonda filler “F” şeklinde kısaltılır. Başlangıç konumları c1, f1, c8 ve f8’dir.

• Nasıl hareket ederler? Filler çapraz yönde istediği kadar ilerleyebilir. Kaleler gibi yolları üzerinde bulunan rakip taşların karesinde durarak onları ele geçirebilirler.
• Filler çapraz olarak ilerler, durur ve ele geçirirler ve oyun boyunca ilk başladığı renkteki karelerin üzerinde kalırlar. Böylelikle, her oyuncunun beyaz ve siyah kare üzerinde bir fili bulunur.
• Kalelerde olduğu gibi, eğer taşlarından birisi filinin yolunu kapatıyorsa fil, diğer taşın bulunduğu kareye varmadan önce durmalıdır. Eğer engelleyen taş rakibe aitse, o kareye ulşamadan önce durabilir ya da taşı ele geçirerek taşın bulunduğu karede durabilirsin (ama üzerinden atlayamazsın).

5.Veziri renginin bulunduğu sıranın ortasına yakın yerleştir. Siyah ve beyazın yerleri karşılıklıdır. Eğer beyazla oynuyorsan vezirin (soldan) dördüncü sütunda yer alır. Eğer siyahla oynuyorsan (sana göre) soldan beşinci sütunda yer alır. Notasyonda konumları d1 (beyaz vezir için beyaz bir kare) ve d8 (siyah vezir için siyah bir kare) şeklindedir. (İki vezirin de şah gibi aynı sütunda başladığını unutma.)

• Nasıl hareket ederler? Vezir tahtadaki en önemli ve en güçlü taştır. Kale ve filin birleşimi şeklinde düşünülebilir. Vezir boş kareler üzerinde yatayda, dikeyde ve çapraz olarak istediği kadar ilerleyebilir.
• Vezir ile hamle yapmak kale ve fil ile aynıdır. Yani, yolu üzerindeki rakibinin taşını, o taşın bulunduğu kareye giderek ele geçirir.

6.Şahları birinci ve sekizinci sıralardaki boş karelere yerleştir. Şah “Ş” ile gösterilir ve başlangıç konumu e1 ve e8’dir.

• Nasıl hareket ederler? Şah dikey, yatay ve çaprazda bir kare ilerler. Şah hücum yapmak için kullanılmaz (ancak belki oyunun en sonunda) çünkü çok değerli olduğundan onu emniyette tutmak istersin. Yine de, ele geçirmek için yeterince yaklaşamadığı şah ve vezir haricindeki tüm taşları ele geçirebilir.
• Şah hücum taşı değildir. Şah en çok korumak istediğin taştır, çünkü onu kaybedersen oyunu kaybedersin.

7.Piyonlarını diğer taşlarının önündeki sıraya yerleştir. Piyonlar bir harfle belirtilmezler. Bir piyonun hareketi sadece gittiği karenin sembolüyle belirtilir. Oyuna diğer taşların için bir kalkan olarak başlarlar.

• Nasıl hareket ederler? Piyonlar genelde ileri (asla geri değil) bir kare hareket ederler. Ancak, bir piyon ilk hamlesinde bir veya iki kare ilerleyebilir (oyuncunun takdirine göre). Piyon bundan sonraki tüm hamlelerinde bir kare hareket edebilir.
• Eğer rakibin taşı hemen önündeyse, piyon ileri gidemez ve o taşı ele geçiremez.
• Bir piyon, rakip taşı ancak ileriye doğru bir kare çaprazında olması durumunda alabilir (yani ileriye doğru bir kare sağ veya sol çapraz).
• Bir piyonun belirli durumlarda yapabileceği bir hamle daha var. Bu hamleye en passant (“geçerken alma”) denir. (Aşağıya bak).
• Piyon dönüşümü – detayı aşağıda – piyonun tahtadaki tüm yolu giderek sekizinci sıraya (rakibin ilk sırası) ulaştığı zaman meydana gelir.

8.Hamle notasyonunu öğren. Bunu öğrenmek şart değil fakat hamleler hakkında konuşmayı ve onları görselleştirmeyi kolaylaştırır, özellikle de satranç literatüründe ve İnternet sitelerinde. Ayrıca, rakibin dikkat etmediyse ve “Nereye gittin?” diye sorarsa, “Kale a4’e (Ka4)” şeklinde (taşını işaret edip göstermek istemezsen) cevap verebilirsin. İşte şöyle oluyor:

• Dikeyler, seni ve rakibini gösteren yukarı ve aşağı giden sütunlardır. Beyazın görüşüne göre dikeyler soldan sağa doğru “a”dan “h”ye kadardır.
• Yataylar, oyuncunun görüş alanına göre yataydaki sıralardır. Beyazın görüşüne göre yataylar alttan yukarı doğru 1’den 8’e kadardır. Beyazın tüm ana taşları 1 konumunda (birinci yatayda); beyazın piyonları ise ikinci yatayda başlar. Siyahın ana taşları 8 konumunda (sekizinci yatayda), siyah piyonlar ise yedinci yatayda başlar.
• Oyunlarda taşı ve hareket ettiği kareyi yazarak (daha önce bahsedilen notasyon yöntemini kullanarak) hamlelerini not etmek, senin ve rakibinin hamlelerini listelemek harika bir öğrenme alışkanlığıdır.